Domy modlitwy

Miejsca zgromadzeń Żydów na modlitwę nazywa się najczęściej synagogą lub bóżnicą, niezależnie od tego, czy jest to osobny budynek, czy wydzielona izba, niekiedy zupełnie maleńka. Takie małe bożniczki nazywano na terenie Galicji sztibl.

W Tarnowie istniało kilkanaście synagog usytuowanych w osobnych budynkach. Najważniejsza była budowla stojąca na obecnym Skwerze Starej Synagogi. Miejsce to stanowiło serce religijnego życia tarnowskich Żydów.

Od 1908 r. synagogę tę zaczęto nazywać Starą. Wtedy to oddano do użytku wspaniały, nowoczesny budynek synagogi popularnie zwanej Nową lub Jubileuszową, wzniesiony przy ulicy Nowej. Ciekawe jest pochodzenie jej oficjalnej nazwy: Synagoga im. Franciszka Józefa I, na cześć panującego wówczas cesarza Austro-Węgier. Poświęcona została 18 sierpnia, w dzień urodzin Cesarza i w 60. rocznicę jego panowania – stąd nazwa Jubileuszowa.

Inne, bardziej znane synagogi, to Sądecka – znajdująca się obok obecnego placu Bohaterów Getta, Strusińska – przy zachodnim krańcu ulicy Bema, tzw. postępowa Synagoga Tempel – przy ulicy Świętej Anny (dziś – sklep wielkopowierzchniowy).

Ponadto w Tarnowie istniało ponad pięćdziesiąt niewielkich domów modlitwy (sztibl) urządzonych w domach bogatych Żydów (np. Synagoga Debory Wechsler przy ulicy Nowej, Synagoga Nanety Merz – przy ulicy Goldhammera 5, Synagoga Krawców – przy ulicy Wekslarskiej 7).

Wieczorem 8 listopada 1939 r., w rocznicę nieudanego puczu Hitlera, Niemcy podpalili kilka synagog. Spłonęły wtedy przede wszystkim Nowa i Stara, zachowała się też informacja o pożarze Synagogi Strusińskiej. Inne – zostały zdewastowane i rozebrane.

Do dziś zachowały się budynki dwóch synagog. Przy ulicy Waryńskiego 4 stoi budynek (obecnie sklep) dawnej synagogi zwanej Hashguma, a przy ulicy Lwowskiej 30 – budynek innej, nieznanej nam z nazwy.

Pamiątką po spalonej Synagodze Nowej jest zaś fragment kolumny podpierającej jej strop, użyty w formie pomnika wzniesionego w 1946 r. na żydowskim cmentarzu, poświęconego tarnowskim ofiarom Holokaustu.