Dawid Mordechaj Brandstaetter

Urodził się w 1842 r. w Brzesku w rodzinie bogatego kupca Chaskiela Brandstaettera. W związku z ożenkiem przeniósł się do Tarnowa, gdzie został bogatym przemysłowcem, właścicielem fabryczki przerabiającej produkty pochodne ropy naftowej i garbarni. Jako człowiek bardzo wykształcony zajmował ważne stanowiska w mieście i uważany był za wybitnego przywódcę tarnowskiej społeczności żydowskiej. Był dwukrotnie zastępcą radnego miasta, członkiem zarządu gminy żydowskiej, a także asesorem sądowym.

Przede wszystkim jednak został znanym pisarzem, jednym z pionierów współczesnej literatury żydowskiej, uważanym za ojca noweli tworzonej w języku hebrajskim, który do czasu ukształtowania się syjonizmu uznawany był wyłącznie za język używany w modlitwie. Stąd też jemu współcześni uważali Brandstaettera za postać nieco kontrowersyjną.

Jako literat debiutował w wieku 22 lat. Tematem jego utworów było życie galicyjskich Żydów, zwłaszcza chasydów, ale też przedstawicieli tradycyjnych struktur żydowskich, których ukazywał w satyrycznym, chociaż niezbyt złośliwym świetle. Publikował w czasopismach żydowskich, a jego utwory przetłumaczono na kilka języków, w tym na polski, jidysz, rosyjski i angielski. Brandstaetter był zwolennikiem haskali, ruchu oświeceniowego głoszącego potrzebę asymilacji do kultury miejsca zamieszkania, kształcenia się i doskonalenia. W późniejszym okresie życia sympatyzował też z ruchem syjonistycznym.

Zmarł w Tarnowie w 1928 r. i został pochowany na tarnowskim cmentarzu żydowskim w kwaterze numer 15. Wielki nagrobek z piaskowca został po wojnie porozbijany, a tablica inskrypcyjna wykradziona lub zniszczona. W czasie renowacji cmentarza w latach 2017–2019 pomnik skompletowano, na podstawie zachowanego zdjęcia zrekonstruowano też tablicę wraz z napisem.

Dawid Mordechaj Brandstaetter był dziadkiem wybitnego pisarza, dramaturga, poety i tłumacza Romana Brandstaettera oraz Mordechaja Dawida Palzura (urodzonego w Tarnowie jako Marceli Plutzer), dyplomaty izraelskiego, ambasadora tego kraju w Polsce w latach 1986–1990.